Projekt zmian w Kodeksie karnym skarbowym – zaostrzenie kar i wydłużenie terminów przedawnienia

Wbrew niektórym deklaracją w projekcie ustawy, nie ma co się oszukiwać efektem zmian będzie przede wszystkim zaostrzenie kar, rozszerzenie katalogu przestępstwa oraz wydłużenie okresu w którym organ ścigania mogą prowadzić postępowania w sprawie przestępstw „białych kołnierzyków”.

Ograniczono również zastosowanie niektórych instytucji, które dotychczas umożliwiały uwolnienie od odpowiedzialności karnej (tzw. „czynny żal”).

Czynny żal – kiedy wyrazić skruchę

Dotychczas bardzo częstą rekomendacją dla klientów podejrzewających nieprawidłowości w swoich rozliczeniach podatkowe była „samodenucjacja”.

Obecne przepisy umożliwiają bowiem uwolnienie od odpowiedzialności karnej skarbowej nawet wtedy już rozpoczęto np. kontrolę podatkową ale organy nie mają jeszcze udokumentowanej wiedzy o nieprawidłowościach.

Wystarczy poinformować organ ścigania o nieprawidłowości, wskazać osoby odpowiedzialne (wg wewnętrznych regulacji o odpowiedzialności w firmie za podatki) oraz być gotowym do zapłaty zaległości w wyznaczonym przez organ terminie (nie trzeba płacić od razu).

Jest to skuteczny instrument chyba, że złożenie czynnego żalu nastąpi po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności zmierzającej do ujawnienia przestępstwa.

Jeśli jednak dana czynność np. przeszukanie nie doprowadzi do żadnych ustaleń, to czynny żal jest skuteczny a podatnik wolny od odpowiedzialności.

Zapowiedzi zmian ograniczają swobodę działania podatnika. Po pierwsze czynności zmierzające do ujawnienia nieprawidłowości będzie mógł podjąć każdy organ a nie tylko organ ścigania. Po drugie nie ma znaczenia czy czynności te doprowadziły do jakichkolwiek ustaleń (ustalenia mogą być skutkiem innych czynności).

Czyli jeśli dowolny organ np. organ podatkowy przesłucha świadków w kontroli co może zmierzać do ujawnienia przestępstwa to choćby świadkowie nic nie wnieśli do sprawy, czynny żal może być nieskuteczny.

Dlatego tym bardziej po zmianach przed złożeniem czynnego żalu niezbędne będzie przeanalizowanie czy ma on szansę być skuteczny. W przeciwnym razie przyznamy się do czynu bez korzyści w postaci uwolnienia się od odpowiedzialności.

Na szczęście zmiany nie dotyczą korekty deklaracji, która również ma moc uwalniającą od odpowiedzialności karnej.

Skorygowanie dotyczy jednak tych przestępstw, które są związane ze złożenie nieprawidłowej deklaracji. Jeśli żadnej deklaracji nie składaliśmy to nie ma czego korygować.

Zaostrzenie kar

W szeregu zmian widać podstawowe dążenie projektodawców do zaostrzenia kar m.i.:

• dwukrotne podniesienie minimalnej grzywny z 10 do 20 stawek dziennych (w 2019 r. wysokość grzywny minimalnej 750 zł -> 1500 zł);
• możliwość orzeczenia kary do 15 lat pozbawienia wolności w razie nadzwyczajnego zaostrzenia (wcześniej do 10 lat);
• możliwość orzeczenia zakazu m.in. prowadzenia działalności gospodarczej do 15 lat.

Widać nadal pokutuje myśl przewodnia, że samo zaostrzenie kar sprowadzi powszechną obawę przed grożąca karą i ograniczy przestępczość skarbową. Nie uwzględnia się jednak, że w praktyce podobne sprawy ciągną się latami i nieuchronność kary staje się coraz bardziej odległa – sprawy karne skarbowe ze względu na wielowątkowość trwają po kilka lat w fazie postępowania przygotowawczego bez skierowania aktu oskarżenie do sądu.

Zaostrzenie jest często wprowadzane również niejako tylnymi drzwiami – obniżono bowiem progi malej, dużej i wielkiej wartości (w większości dwukrotnie) argumentując, że jest to związane ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia. Tymczasem te wartości mają kluczowe znaczenie dla odpowiedzialności karnej:

• Podstawowe przestępstwo oszustwa podatkowego (błędnej deklaracji podatkowej – art. 56 KKS) w typie uprzywilejowanym (zagrożonym tylko karą grzywny bez kary pozbawienia wolności) jest uzależniony od małej wartości podatku (jeżeli uszczuplenie wywołane błędem nie przekracza tej granicy to zagrożenie karą jest niższe).
• Dwukrotna redukcja małej wartości (z 450.000 zł do 225.000 zł) ma wpływ także na inne regulacje KKS w szczególności na możliwość skorzystania z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności (DPO). Instytucja ta umożliwia po zapłacie uzgodnionej grzywny i zryczałtowanych kosztów postępowania uniknięcie wpisania podatnika do Krajowego Rejestru Karnego co samo w sobie jest znaczną uciążliwością i umożliwia uzyskania koncesji na obrót paliwami ciekłymi. Z DPO możemy jednak skorzystać tylko wtedy gdy czyn jest zagrożony karą grzywny – zagrożenie karą pozbawienia lub ograniczenia wolności eliminuje tę możliwość.

W efekcie proponowana zmiana znacznie ograniczy swobodę budowania strategii postępowania i zwiększy z pewności ilość spraw spornych.

Z kolei obniżenie dużej wartości (z 1.125.000 zł do 675.000 zł) umożliwia znacznie szersze stosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary, tj. orzekanie kary wg projektu nawet do 15 lat pozbawienia wolności (obecnie 10 lat).

Wydłużenie terminów przedawnienia

Ostatecznie do zaostrzenia odpowiedzialności karnej skarbowej prowadzi de facto wydłużenie terminów przedawnienia.
Chodzi o uchylenie kluczowego przepisu art. 44 § 2 KKS zgodnie z którym przedawnienie przestępstwa karnego skarbowego następuje z upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Dotychczas bowiem o ile przedawniło się zobowiązanie podatkowe, podatnik mógł spać spokojnie.

W wyniku projektowanych zmian postępowanie karne uniezależni się od postępowania podatkowego, ponieważ najważniejsze przestępstwa będą się przedawniać dopiero po 10 latach czyli okres przedawnienia będzie dwa razy dłuższy niż w przypadku zobowiązań podatkowych.

Opisywane zmiany wskazują na nasilenie w przyszłości postępowań karnych skarbowych i utrudnią poruszanie się w przepisach i sensowne korzystania z uprawnień (czynny żal, DPO).

Dlatego warto już teraz zwrócić na nie uwagę i np. dostosować wewnętrzne procedury dotyczące składania korekt i czynnych żali tak aby nie narazić się na zwiększone ryzyko odpowiedzialności karnej skarbowej.

Wojciech Pławiak
doradca podatkowy

***

Kiedy kontrola podatkowa prowadzi do zagrożenia
działalności przedsiębiorcy?

Trzeba powiedzieć jasno, że organy podatkowe zwłaszcza we współpracy z innymi organami państwa (Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej i prokuraturą) w praktyce mogą zablokować działalność przedsiębiorcy w taki sposób, aby w krótkim czasie doprowadzić do zakończenia działalności spółki.

Podstawowym narzędziem jest zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych na majątku podatnika.

Zabezpieczenie może zostać zarządzone jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie podatek nie zostanie zapłacony a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

W praktyce dwa ostatnie przypadku nie są kontrowersyjne… [Czytaj dalej…]

Julia Karcz

Radca prawny