Kontrolujący podczas kontroli celno-skarbowej mają znacznie szerszy wachlarz uprawnień, niż przy kontroli podatkowej.

W czasie trwania kontroli mają oni prawo do wstępu na teren przedsiębiorstwa kontrolowanego i poruszania się po nim bez uzyskania przepustki, na podstawie legitymacji służbowej oraz nie podlegają obowiązkowi poddania się rewizji osobistej.

Ponadto, kontrolujący mają prawo do wydawania osobom przebywającym na terenie przedsiębiorstwa do określonego zachowania się, w granicach niezbędnych do wykonania czynności lub w celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia dla bezpieczeństwa osób czy mienia.

W zakresie przeszukania lokalu mieszkalnego przez podmiot kontrolujący niezbędna jest zgoda prokuratora rejonowego. W sytuacji niecierpiącej zwłoki, gdy istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że w miejscu przeszukania znajdują się dowody w sprawie, przeszukanie jest możliwe bez dysponowania przez kontrolujących zgodą prokuratora (niezbędne jest jednak późniejsze zatwierdzenie przeszukania przez prokuratora, w sytuacji, gdy prokurator odmówi – informacje oraz dowody zebrane w toku czynności nie mogą stanowić dowodu w kontroli celno-skarbowej).

Ponadto, funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej w określonych sytuacjach są dodatkowo uprawnieni m.in. do przeprowadzania rewizji towarów, wyrobów i środków przewozowych, przeszukania osób, konwoju i strzeżenia towarów, kontroli przesyłek pocztowych, zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego, a także przeprowadzenia kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika środka przewozowego.

Podczas trwania kontroli celno-skarbowej, kontrolującym przysługuje uprawnienie do:

• żądania udostępniania akt, ewidencji, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli celno-skarbowej oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w postaci elektronicznej oraz do żądania przekazania w postaci elektronicznej całości lub części ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych w przypadku prowadzenia ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych,
• wstępu, przebywania i poruszania się na gruncie oraz w budynku, lokalu lub innym pomieszczeniu kontrolowanego,
• dokonywania oględzin,
• legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości osób (gdy niezbędne na potrzeby kontroli),
• przesłuchiwanie kontrolowanego/świadków,
• przeszukiwania lokali, w tym lokali mieszkalnych, innych pomieszczeń i miejsc oraz rzeczy, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych,
• zasięgania opinii biegłych,
• zabezpieczania zebranych dowodów,
• żądania przeprowadzania spisu z natury,
• sporządzania szkiców, kopiowania, filmowania, fotografowania oraz dokonywania nagrań dźwiękowych,
• zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą celno-skarbową,
• badania towarów, surowców, półproduktów i wyrobów, w tym pobrania próbek towarów, surowców, półproduktów i wyrobów gotowych, w celu ich zbadania,
• żądania powtórzenia, jeżeli to możliwe, każdej czynności, w wyniku której uzyskuje się dane o przyjmowanych, wydawanych lub wprowadzanych do procesu produkcyjnego surowcach, materiałach, produkcji w toku i półproduktach oraz uzyskanych produktach, wyrobach gotowych i wysokości strat produkcyjnych,
• żądania zamknięcia dokumentacji dotyczącej towarów i czynności podlegających kontroli celno-skarbowej w celu umożliwienia porównania stanu rzeczywistego ze stanem ewidencyjnym,
• uczestniczenia w podlegających kontroli celno-skarbowej czynnościach w zakresie produkcji, przemieszczania i zużycia wyrobów akcyzowych, w szczególności ich wytwarzania, uszlachetniania, przerabiania, skażania, rozlewu, przyjmowania, magazynowania, wydawania, przewozu i niszczenia, oraz w zakresie stosowania i oznaczania tych wyrobów znakami akcyzy,
• żądania złożenia wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli celno-skarbowej,
• nakładania zamknięć urzędowych na urządzenia, pomieszczenia, naczynia oraz środki przewozowe.

Osoby przeprowadzające kontrolę celno-skarbową mają również prawo do przeglądania akt postępowania przygotowawczego oraz sądowego, akt spraw sądowych i dokumentów zawierających informacje niejawne lub stanowiące tajemnicę zawodową oraz sporządzania z nich odpisów oraz notatek.

Ponadto należy pamiętać, że żądanie kontrolujących w zakresie udostępnienia akt, ewidencji, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów może dotyczyć również akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, także za okres inny niż okres objęty kontrolą, jeżeli nie upłynął jeszcze termin ich przechowywania przewidziany w odrębnych przepisach.

Obowiązki kontrolujących

Co do zasady, kontrolujący ma obowiązek:

– doręczenia kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli,

– okazania legitymacji służbowej (na żądanie kontrolowanego),

– zawiadomienia kontrolowanego o każdym nieterminowym zakończeniu sprawy,

– zawiadomienia kontrolowanego o terminie i miejscu przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania świadków lub opinii biegłych – przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia, a dowodu z oględzin nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności (chyba, że kontrolowany jest nieobecny, a okoliczności sprawy uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu),

– sporządzenia i doręczenia kontrolowanemu wyniku kontroli.

Dokumentowanie czynności kontrolnych

W toku kontroli celno-skarbowej, z czynności mających istotne znaczenie dla sprawy, w szczególności z:

• oględzin,
• zabezpieczenia dowodów,
• przesłuchania kontrolowanego lub świadka,
• przeszukania osoby,
• przeszukania lokali, innych pomieszczeń, miejsc lub rzeczy,
• kontroli dokumentów i ewidencji,
• rewizji,
• pobierania próbek towarów i wyrobów oraz ich badania
• sporządza się protokół.

Wojciech Pławiak

Radca prawny / Doradca podatkowy