Jakie są konsekwencje nieopłacenia składek ZUS?
Każdy przedsiębiorca wie, że składki ZUS to comiesięczny obowiązek, którego nie da się pominąć. Jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę, jak poważne mogą być konsekwencje zaległości ZUS. Nieopłacone składki ZUS nie tylko generują dodatkowe koszty w postaci odsetek, ale mogą doprowadzić do egzekucji komorniczej, wpisu hipoteki przymusowej, a nawet odpowiedzialności karnej.
Obowiązek opłacania składek ZUS
Zgodnie z art. 46 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, na każdym płatniku ciąży obowiązek obliczenia i potrącenia składek, złożenia deklaracji rozliczeniowej, przekazania raportów imiennych oraz zapłaty składek w ustawowych terminach.
Terminy płatności składek:
- do 5. dnia miesiąca – jednostki budżetowe i zakłady budżetowe,
- do 15. dnia miesiąca – osoby prawne (np. spółki z o.o., akcyjne, fundacje, stowarzyszenia),
- do 20. dnia miesiąca – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i spółki osobowe.
Brak płatności w terminie automatycznie powoduje powstanie zaległości.
Odsetki za nieopłacone składki
Odsetki od zaległości ZUS naliczane są z mocy prawa – od dnia następującego po terminie płatności do dnia faktycznej zapłaty. Nawet niewielka zaległość, jeśli trwa miesiącami, może znacząco zwiększyć łączny dług.
Stopa odsetek jest taka sama jak w przypadku podatków i waha się w ostatnich latach między 8,5% a 16,5% w skali roku.
Odsetki nie są naliczane, jeżeli ich kwota nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia (w 2025 r. – 46,66 zł).
Odsetki są nieuniknione – ZUS nie stosuje tu instytucji tzw. „czynnego żalu”, jak w przypadku podatków.
Kary finansowe za brak zapłaty
Oprócz odsetek ZUS może nałożyć dodatkową opłatę do 100% wysokości zaległych składek (art. 24 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). To oznacza, że przedsiębiorca może być zobowiązany do zapłaty podwójnej kwoty zobowiązania.
ZUS stosuje tę sankcję szczególnie wobec uporczywych dłużników, którzy latami nie regulują zobowiązań.
Windykacja i egzekucja długu ZUS
Gdy dług nie jest spłacany dobrowolnie, uruchamiana jest windykacja i egzekucja.
ZUS może:
- wystawić tytuł wykonawczy i skierować sprawę do egzekucji administracyjnej,
- zająć rachunek bankowy,
- potrącić wynagrodzenie przedsiębiorcy,
- zająć ruchomości i nieruchomości,
- dokonać wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości.
ZUS może skierować sprawę do komornika. Jeżeli egzekucja administracyjna okaże się nieskuteczna, sprawa może trafić do sądu, a jej wykonanie powierzone będzie komornikowi sądowemu.
Zaległości wobec ZUS a świadczenia
Do końca 2021 r. nawet jednodniowe opóźnienie w składce chorobowej powodowało utratę prawa do zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego. Od 2022 r. przepisy są bardziej korzystne:
- prawo do świadczeń zostaje utrzymane, jeśli zadłużenie nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia,
- gdy dług jest wyższy – świadczenia są wstrzymywane do czasu spłaty,
- przedsiębiorca ma 6 miesięcy na spłatę zaległości – w przeciwnym razie prawo do świadczeń przepada definitywnie.
Odpowiedzialność karna i karno-skarbowa
Nieuregulowanie składek ZUS w terminie to nie tylko kwestia finansowa. W określonych przypadkach może to prowadzić również do odpowiedzialności karnej. Niepłacenie składek powoduje następujące konsekwencje:
- Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy na podstawie art. 98 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – kto nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne w ustawowych terminach, nie zgłasza wymaganych danych albo podaje dane nieprawdziwe, utrudnia przeprowadzenie kontroli, nie prowadzi wymaganej dokumentacji lub nie składa deklaracji i raportów, podlega karze grzywny do 46 000 zł;
- Naruszenie praw pracowników – sytuacja staje się jeszcze poważniejsza, gdy brak opłacania składek odbywa się w sposób celowy lub uporczywy i uderza w prawa pracowników do zabezpieczenia społecznego. W takim przypadku sąd może uznać, że doszło do przestępstwa przeciwko prawom pracowniczym (art. 218 § 1a Kodeksu karnego). Grozi za to kara pozbawienia wolności do 2 lat;
- Podanie nieprawdziwych danych – dodatkowo, jeżeli płatnik składek nie zgłasza wymaganych danych do ZUS albo przekazuje informacje fałszywe (np. zaniżając podstawę wymiaru składek), może odpowiadać na podstawie art. 219 Kodeksu karnego. Sankcje w tym przypadku to grzywna, ograniczenie wolności lub nawet kara więzienia do 2 lat.
Co do zasady zaległości w ZUS przedawniają się po 5 latach od terminu płatności. Ale uwaga: bieg przedawnienia może zostać przerwany, np. przez wszczęcie egzekucji, zawarcie układu ratalnego lub zastosowanie zabezpieczenia (np. hipoteki przymusowej).
W praktyce oznacza to, że przedawnienie rzadko działa na korzyść przedsiębiorcy – ZUS aktywnie podejmuje działania, które przerywają jego bieg.
Sprawdź: Obrona w sprawie karnej-skarbowej
Jak uniknąć konsekwencji?
Przedsiębiorca, który nie może uregulować składek, powinien działać szybko:
- wniosek o odroczenie płatności – pozwala przesunąć termin zapłaty,
- wniosek o rozłożenie długu na raty – tzw. układ ratalny, w którym odsetki zostają zastąpione niższą opłatą prolongacyjną, a egzekucja zostaje zawieszona,
- wniosek o umorzenie zaległości składkowych – to wyjątkowa sytuacja, gdyż składki mogą być umorzone co do zasady tylko wtedy, gdy ich ściągnięcie jest całkowicie niemożliwe – np. gdy dłużnik zmarł i nie pozostawił majątku, sąd oddalił wniosek o upadłość, zakończono postępowanie likwidacyjne bez zaspokojenia wierzycieli albo komornik stwierdził brak majątku do egzekucji.
Brak reakcji zawsze prowadzi do pogorszenia sytuacji finansowej i ryzyka zajęcia majątku.
Podsumowanie
Jeśli składki ZUS nie zostaną opłacone, spowoduje to następujące konsekwencje:
- odsetki za nieopłacone składki,
- kary finansowe do 100% zaległości,
- windykację i egzekucję długu (w tym zajęcia komornicze),
- wstrzymanie prawa do świadczeń,
- w skrajnych przypadkach odpowiedzialność karną.
Skontaktuj się z LITIGATO
Jeśli masz długi wobec ZUS, grozi Ci egzekucja długu ZUS albo chcesz sprawdzić, czy Twoje zaległości mogą się przedawnić – Skontaktuj się z nami! LITIGATO – Kancelaria podatkowa Warszawa. Pomożemy w negocjacjach z ZUS, przygotujemy wniosek o raty, odroczenie lub umorzenie i zajmiemy się obroną przed windykacją.
Radca prawny | Doradca podatkowy
Telefon:
+48 508 327 308
Email:
tomasz.prokurat@litigato.pl
eksperci
Aplikantka radcowska
Rekomendacje
LITIGATO Spory podatkowe wyróżnione w rankingu firm doradztwa podatkowego w 2022 roku
Wojciech Plawiak – rekomendowany doradca w podatku od nieruchomości
www.litigato.pl – TOP 5 w kategorii Najlepsze strony internetowe
Wojciech Pławiak jest ekspertem BCC w zakresie sporów podatkowych i podatku od nieruchomości.
LITIGATO Spory podatkowe jest członkiem Business Centre Club.
Business Centre Club
Wojciech Pławiak został uznany za najlepszego specjalistę w zakresie podatku od nieruchomości w 2015 r. w prestiżowym X ogólnopolskim rankingu Rzeczpospolitej oraz rekomendowany doradca w kategorii Podatek od nieruchomości w XIII edycji Rankingu za 2019 r.
Rzeczpospolita
