Zabezpieczenie i wykonanie decyzji podatkowej

Kiedy działania organów podatkowych mogą prowadzić do ryzyka upadłości podatnika? Jakimi instrumentami dysponują organy

Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego

Trzeba powiedzieć jasno, że organy podatkowe zwłaszcza we współpracy z innymi organami państwa (Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej i prokuraturą) w praktyce mogą zablokować działalność przedsiębiorcy w taki sposób, aby w krótkim czasie doprowadzić do zakończenia działalności spółki.

Podstawowym narzędziem jest zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych na majątku podatnika. Zabezpieczenie może zostać zarządzone jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie podatek nie zostanie zapłacony a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

W praktyce dwa ostatnie przypadku nie są kontrowersyjne. Najbardziej ocenna jest uzasadniona obawa po stronie organów podatkowych – występuje ona niestety zbyt często. W praktyce obroną mogą być dokumenty finansowe pokazujące, że majątek czy sytuacja finansowa w dłuższej perspektywie nie powoduje ryzyka, że zobowiązanie nie zostanie wykonane.

Przede wszystkim, zabezpieczenia można dokonać przed terminem płatności podatku, również w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, przed wydaniem decyzji czy nawet protokołu kontroli podatkowej lub wyniku kontroli celno-skarbowej.

Zanim zatem organ zidentyfikuje jakąkolwiek nieprawidłowość w rozliczeniach już może dokonać zabezpieczenia np. poprzez zajęcie rachunku bankowego. Zabezpieczenie może zostać dokonane na każdym etapie kontroli podatkowej i następnie

Oznacza to, że w okresie zabezpieczenia wypłaty z rachunku mogą być dokonywane tylko za zgodą organu egzekucyjnego po przedstawieniu przez niego wiarygodnych dokumentów świadczących o konieczności poniesienia tych wydatków dla wykonywania działalności gospodarczej (art. 166a § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Od decyzji w sprawie zabezpieczenia w terminie 14 dni przysługuje odwołanie i w praktyce zdarza się uchylenie decyzji organu I instancji. Trzeba jednak działać szybko, najlepiej zorganizować spotkanie z organem odwoławczym, aby zwrócić uwagę na naszą sprawę i możliwość jej szybszego rozpoznania.

Blokada rachunku bankowego – podejrzenie prania brudnych pieniędzy

Mniej znanym choć coraz częściej stosowanym instrumentem jest blokada rachunku w trybie przepisów o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Co istotne podejrzenie prania brudnych pieniędzy może zachodzić również wówczas gdyż pieniądze pochodzą z przestępstwa karnego skarbowego, oszustwa podatkowego.

Jeśli Generalny Inspektor Informacji Finansów albo prokurator otrzyma informacji o przekazaniu na rachunek przedsiębiorcy środków pieniężnych pochodzących z przestępstwa (np. wystawienia pustej faktury), choćby dokonanego kilka transakcji wcześniej to ma prawo wstrzymać transakcję lub zablokować rachunek na 72 godziny bez kontroli sądu.

Blokada może zostać przedłużona na 3 miesiące. Postanowienie wydane w tym przedmiocie podlega jednak kontroli sądowej – zażalenie musimy złożyć w terminie 7 dni. Sąd nie jest jednak zobowiązany do zajęcia się sprawą w określonym terminie.

Kiedy decyzja podatkowa podlega wykonaniu

Drugim mechanizmem, który może prowadzić do zagrożenia działalności przedsiębiorcy jest wykonanie decyzji już po zakończeniu kontroli podatkowej i postepowania podatkowego.

Zasadą jest, że pierwsza decyzja jaką otrzymujemy – decyzja naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego nie podlega wykonaniu, jeśli złożymy od niej odwołanie. Dopiero decyzja ostateczna podlega wykonaniu –  z zasady będzie to decyzja dyrektora izby administracji skarbowej.

Od każdej zasady istnieją wyjątki i tak jest też w tym przypadku. Możemy być zobowiązani do zapłaty podatku już po decyzji organu I instancji, jeśli tej decyzji zostanie nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

Przesłanki nadania rygoru są zbliżone jak w przypadku zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego. W tym miejscu warto wspomnieć o dwóch:

• strona nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub
• strona dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości.

Jeśli zatem w spółce nie ma majątku trwałego to istnieje ryzyko nadania rygoru natychmiastowej wykonalności. Zwiększone ryzyko występuje także wówczas gdy bliski jest upływ terminu przedawnienia – przesłanką nadania rygoru i obowiązku wcześniejszej zapłaty jest także sytuacja w której okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące.

Na postanowienie w przedmiocie nadania rygoru przysługuje nam w terminie 7 dni zażalenie.

Możliwość wstrzymania wykonania decyzji

Standardową sytuacją w której jesteśmy zobowiązani do zapłaty jest wydanie decyzji ostatecznej przez dyrektora izby administracji skarbowej.

Mamy w tym przypadku jeszcze możliwość wstrzymania wykonania decyzji ostatecznej. Aby uniknąć zapłaty należy wraz ze skargą złożyć wniosek do dyrektora izby administracji skarbowej o wstrzymanie wykonania decyzji.

Podobny wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji do sądu należy sformułować w skardze, gdyż sąd również ma uprawnienia do wstrzymania wykonania decyzji. Wniosek taki należy uzasadnić, np. ryzykiem powstania nieodwracalnej szkody dla majątku podatnika w wyniku wykonania decyzji.

Jest jeszcze trzecia możliwość wstrzymania wykonania decyzji – danie zabezpieczenie w formie przewidzianej w przepisach (np. gwarancja bankowa). W takim przypadku wstrzymanie wykonania jest obligatoryjne. Jak zabezpieczamy to organ musi wstrzymać wykonanie nawet ostatecznej decyzji.

W drugiej części – co w sytuacji gdy już musimy zapłacić kwotę zobowiązania podatkowego, a środków brakuje.

Konsekwencje braku środków na zapłatę podatku

Kiedy działania organów podatkowych mogą prowadzić do ryzyka upadłości podatnika? Kiedy członek zarządu może odpowiadać z własnego prywatnego za zobowiązania spółki? Jak chronić się przed odpowiedzialnością członka zarządu za zaległości podatkowe spółki?

Stan niewypłacalności i jego konsekwencje

W poprzednim wpisie rozważaliśmy możliwości organów podatkowych co do zablokowania działalności spółki. Tym razem zajmiemy się sytuacją gdy decyzja jest już wydana i podlega ona wykonaniu albo dlatego że jest ostateczna i nie wstrzymano jej wykonania albo nadano jej rygor natychmiastowej wykonalności.

W takim przypadku, jeśli mamy środki na zapłatę to jesteśmy zobowiązani do uiszczenia podatku. Nie ma żadnego dodatkowego terminu na zapłatę – tak naprawdę obowiązek zapłaty istnieje od doręczenia decyzji.

W praktyce egzekucja należności może nastąpić dopiero po upływie dodatkowych 7 dniu od doręczenia podatnikowi przez organ egzekucyjny upomnienia. Mamy zatem dodatkowe 7 dni na uregulowane należności.

Jeśli środków na zapłatę nie mamy to nieskuteczna egzekucja z majątku spółki może doprowadzić do odpowiedzialności osobistej z majątku prywatnego członków zarządu spółki.

Odpowiedzialność członka zarządu

Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy (art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej)

Odpowiadamy zatem za zaległości wówczas gdy pomimo istnienia stanu niewypłacalności nie złożymy wniosku o upadłość.

Zgodnie z nową definicją zawartą w Prawie upadłościowym stan niewypłacalności istnieje, jeżeli podmiot utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Utrata zdolności do wykonywania swoich zobowiązań jest pojęciem ocennym ale wprowadzono dwa domniemania ułatwiające ustalenie tego stanu.

Po pierwsze, utratę zdolności do wykonywania zobowiązań domniemuje się jeśli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Po drugiej, utratę domniemuje się jeśli zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku spółki, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Kiedy zatem w toku kontroli podatkowego i postępowania podatkowego zgłosić wniosek o upadłość aby ochronić nasz prywatny majątek?

Kiedy złożyć wniosek o upadłość

Trzeba jeszcze zastrzec, że zobowiązania podatkowe powstają z mocy prawa, niezależnie do złożenia przez nas deklaracji podatkowych. Formalnie zatem właściwa kwota podatku zawsze istnieje, a ew. decyzja podatkowa służy tylko jej stwierdzeniu.

Ma to istotne znaczenie ponieważ sam moment wydania decyzji nie powoduje powstania nowego zobowiązania lecz ujawnienie już istniejącego długu. Inną rzeczą jest oczywiście to czy członek zarządu i ktokolwiek inny mógł wiedzieć o istnieniu tego długu przed jego stwierdzeniem.

Kolejna kwestia to jaka forma stwierdzenia jest tutaj istotna – czy już po protokole kontroli możemy zakładać, że zobowiązanie istnieje i rozważać jego skutki. Czy też ważna jest dopiero decyzja którą musimy zapłacić. Niestety jednoznacznej odpowiedzi nie znajdziemy w przepisach.

W mojej ocenie skoro spełnienia zobowiązania podatkowego efektywnie można żądać dopiero po wydaniu decyzji podlegającej wykonaniu (czyli co do zasady decyzji organu odwoławczego), to wówczas można twierdzić, że pojawia się wymagalny dług, którego podatnik nie jest w stanie spłacić.

Dlatego dopiero wówczas należy oceniać czy nastąpiła utrata zdolności wykonywania zobowiązań pieniężnych. Wcześniej zobowiązanie podatkowe nie jest wymagalne  więc nie podlega ocenie z punktu widzenia niewypłacalności.

Podejście organów niestety nie zawsze jest zgodne z powyższym i każdej sytuacji należy przyjrzeć się indywidualnie.

Wojciech Pławiak
doradca podatkowy

Julia Karcz

Radca prawny