Chcesz wiedzieć jak długo potrwa jeszcze kontrola podatkowa. Czy są sztywne ograniczenia czasu trwania kontroli podatkowej? Dowiedz się w jaki sposób możesz sam patrzeć na ręce urzędowi skarbowemu i UCS.

Limity czasu trwania kontroli podatkowej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

Teoretycznie, czas trwania kontroli podatkowej w sposób sztywny ograniczają limity przewidziane w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z tymi ograniczeniami czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać:

1) w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;

2) w odniesieniu do małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;

3) w odniesieniu do średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;

4) w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Ustawodawca deklaruje, że przedłużenie wskazanego czasu trwania kontroli możliwe jest jeżeli w toku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 10% kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego lub straty, albo w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku.

Wówczas jest możliwość prowadzenia kontroli maksymalnie przez okres dwukrotnie dłuższy niż przypisany dla danej kategorii przedsiębiorców.

Dodatkowo, jeżeli wyniki kontroli wykazały rażące naruszenie przepisów prawa przez przedsiębiorcę, można przeprowadzić powtórną kontrolę w tym samym zakresie przedmiotowym w danym roku kalendarzowym, a czas jej trwania nie może przekraczać 7 dni.

Gdyby powyższe przepisy stanowiły rzeczywiste ograniczenie to czas trwania wszystkich kontroli u małego przedsiębiorcy w najczarniejszym scenariuszu nie mógłby przekroczyć 31 dni. Dlaczego zatem kontrole podatkowe w różnych formach trwają kilkanaście miesięcy i dłużej?

Kiedy limity przewidziane w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej nie mają znaczenia?

Już z samej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wynika, że faktyczne ograniczenie czasu trwania kontroli podatkowej w praktyce jest iluzją. Ustawa przewiduje bowiem bardzo szerokie wyłączenia w stosowaniu powyższych zasad.

W przypadku kontroli podatkowych, kluczowe są dwa z nich. Limitów nie stosuje się gdy:

• kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu;
• przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Pierwsze wyłączenie jest szczególnie dotkliwe ponieważ w praktyce prowadzi do zamrożenia po stronie organów podatkowych, środków pieniężnych należnych przedsiębiorcy (podatku naliczonego VAT, który uiścił w cenie nabywanych produktów lecz realnie nie dokonał jego odliczenia). Wysokość podatku VAT powoduje, że przedsiębiorca pozostaje w stanie realnej straty. Upraszczając kupił w cenie brutto (+23% VAT), sprzedał w cenie netto (np. dokonał wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów wg stawki 0%),
a podatek VAT nie został mu zwrócony.

Konsekwencją omawianego wyłączenia jest przeciąganie kontroli w sprawach gdzie szybkość działania jest kluczowa. Większość kontroli zwrotów VAT trwa dość długo – pogłębia to dodatkowo fakt, że w wypadku niezasadnego przedłużenia terminu zwrotu podatnikowi należy się tylko 50% standardowego oprocentowania w sprawach podatkowych (art. 87 ust. 2 ustawy o VAT).

Z kolei, drugie wyłączenie jest na tyle szerokie, że może stanowić uzasadnienie dowolnego przedłużenia kontroli w każdej sytuacji. Uszczuplenie należności podatkowej może na gruncie prawa karnego skarbowego stanowić przestępstwo skarbowe. Dlatego samo podejrzenie, ze podatnik zapłacił kwotę niższą od należnego podatku, może stanowić uzasadnienie do zabezpieczenia dowodów popełnienia przestępstwa skarbowego i nieograniczonego przedłużania kontroli.

Niezależnie jednak od tego, na naruszenie zasad wskazanych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej przysługuje kontrolowanemu sprzeciw w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli podatkowej przez organ kontroli podatkowej. Przedsiębiorca musi uzasadnić wniesienie sprzeciwu.

Wreszcie co najistotniejsze, limity wskazane w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej w ogóle nie mają zastosowania do kontroli celno-skarbowej prowadzonej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego (art. 93 ustawy o KAS). Nie dotyczą również prowadzonych przed 1 marca 2017 r. postępowań kontrolnych (tzw. kontroli skarbowych prowadzonych przez urzędy kontroli skarbowej (UKS) a obecnie urzędy celno-skarbowe (UCS). Jeśli toczy się wobec nas obecnie kontrola (postępowanie kontrolne) prowadzona UCS to w większości przypadków limity nie obowiązują.

Czas trwania kontroli podatkowej

Limity wszystkich kontroli u danego przedsiębiorcy są jednym z instrumentów dyscyplinujących organy. Drugim są konkretne regulacje w danym obszarze prawa. Zasady takie obowiązują w kontroli podatkowej. W praktyce jednak również nie są skuteczną ochroną podatnika przed przedłużającą się kontrolą.

Zgodnie z Ordynacją podatkową  kontrola podatkowa powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli podatkowej.

W praktyce jednak termin wskazany w upoważnieniu może być na dowolnie długo przedłużony. Wystarczające jest aby organ o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie wskazanym w upoważnieniu zawiadomił kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazując nowy termin jej zakończenia.

Nie ma przeszkód aby takie zawiadomienie wielokrotne ponawiać za każdym razem odkładając zakończenie kontroli w czasie. Zbliżone zasady dotyczą kontroli celno-skarbowej prowadzonej przez UCS – podstawowy termin (zgodnie z art. 63 ustawy o KAS – trzy miesiące) może być dowolną ilość razy przedłużany.

Wnioski nie są niestety budujące. W praktyce organy podatkowe mają prawo prowadzić kontrole podatkowe i celno-skarbowe przez nieograniczony z góry okres. Nie oznacza to jednak bezradności podatnika.

W kolejnym wpisie jak domagać się przyspieszenia kontroli.

Wojciech Pławiak
doradca podatkowy

Zdjęcie: Unsplash